زعفران
زعفران ادویه‌ای با رنگ روشن است که مملو از ترکیبات آنتی‌اکسیدانی مانند کاروتنوئیدهای کروسین و کروستین است. جالب است بدانید که زعفران نویدبخش یک درمان طبیعی برای افسردگی است.
مطالعات نشان داده‌اند که مصرف زعفران باعث افزایش سطح انتقال‌دهنده عصبی سروتونین در مغز و در نتیجه، بهبود خلق و خوی فرد می‌شود. اگرچه چگونگی انجام این فرایند دقیقاً مشخص نیست، اما تصور می‌شود که زعفران جذب مجدد سروتونین را مهار می‌کند، در نتیجه سروتونین برای مدت بیشتری در مغز باقی می‌ماند.
تجزیه و تحلیل داده‌های حاصل از پنج آزمایش کنترل شده تصادفی نشان داد که مکمل زعفران علائم افسردگی را در بزرگ‌سالان مبتلا به MDD در مقایسه با درمان‌های دارونما به طور قابل توجهی کاهش می‌دهد.
علاوه بر این، بررسی‌ها نشان می‌دهند که مکمل‌های زعفران به عنوان داروهای ضدافسردگی در کاهش علائم افسردگی هم مؤثر هستند.
با این حال، محققان اذعان داشتند که برای ارزیابی بهتر توانایی زعفران درمان افسردگی، به آزمایشات بزرگ‌تر با دوره پیگیری طولانی‌تر نیاز است.
زعفران به طور کلی اثراتی همچون مسکن، آرام بخش، رفع بی‌خوابی، ضد تب، ضد التهاب، ضد اسپاسم، ضد سرفه و خلط آور، ضد تب، سرماخوردگی، برونشیت، ضد آسم، قاعدگی‌آور، تقویت حافظه و یادگیری، ضد تهوع، محرک گردش خون، ضد سرطان و بسیاری خواص دیگر را داراست. در کتاب الحاوی رازی به خواص زعفران اشاره شده است. یکی از مهم ترین کاربردهای زعفران که در ادامه به آن اشاره می شود خاصیت ضد افسردگی و اضطراب و رفع بی خوابی است.
خواص ضد افسردگی زعفران
پزشکان همواره در تلاش هستند تا جایگزینی مناسب و موثر برای داروهای ضدافسردگی بیابند که با مصرف آن عوارض ناشی از داروهای ضدافسردگی برطرف شود. طبق تحقیقاتی که دانشمندان انجام دادند اثر زعفران، بسیار مشابه تاثیر داروهای ضدافسردگی است و حتی عوارض جانبی زعفران کمتر می باشد. زعفران در درمان اختلالات روانپزشکی به ویژه افسردگی، کارآمد بوده و اختلالات خواب را درمان می کند چرا که از علائم بیماری افسردگی اضطراب، غم، اندوه و اختلال در خواب است. برخی افراد نسبت به اثرات جانبی داروهای ضدافسردگی حساس هستند؛ از جمله اثرات جانبی می توان به اضطراب، بی اشتهایی و اختلالات در عملکرد جنسی اشاره نمود، یکی از کاربردهای زعفران رفع این گونه اختلالات است.
همان گونه که ذکر شد یکی از اثرات بیماری افسردگی بهم خوردن ریتم خواب بیماران است. تغییر در کیفیت، کمیت و الگوی خواب به عنوان اختلال در خواب شناخته شده و بر سلامت فرد اثر می گذارد.
در طب سنتی از گلبرگ ها و کلاله های گیاه زعفران جهت رفع افسردگی استفاده می شده است. کلاله های زعفران جهت رفع بی خوابی و اضطراب به کار می رود. ترکیبات موجود در زعفران (کروسین و سافرانال) برای بیماران مبتلا به افسردگی مفید است؛ کروسین باعث کاهش اضطراب و سافرانال باعث تنظیم الگوی خواب می شود.
افسردگی به‌طور معمول، با ترکیبی از روان‌درمانی و داروهای مختلف معالجه می‌شود. ”فلوکستین“ و ”پاروکستین“ و … از جمله داروهای ضد افسردگی هستند که سطح ”سروتونین“ را در مغز افزایش می‌دهند و باعث بهبود خلق و خوی افراد می‌شوند. زعفران نیز می تواند همچون داروها اثر ضدافسردگی را با افزایش سطح مواد شیمیائی خاصی در مغز شامل سروتونین (نوعی انتقال دهنده عصبی، مسئول تنظیم حالات روحی، اشتها و خواب و به باور عموم ، مسئول ایجاد حال خوب)، نوراپی نفرین و دوپامین اعمال کند. نوراپی نفرین هورمون استرس و سروتونین هورمون سرخوشی و لذت است، دوپامین نیز در مغز مسئول انتقال پیام نشاط و سرخوشی است. کاهش یا افزایش این هورمون ها نقش کلیدی در بروز افسردگی دارند.
جهت اثبات کارکرد زعفران به عنوان داروی ضدافسردگی، چندین آزمایش بالینی صورت گرفت:
بر روی دو گروه که دچار بیماری افسردگی بودند آزمایشاتی انجام شد، به گروه اول دارونما و به گروه دوم کپسول زعفران به صورت دو بار در روز تجویز شد. پس از گذشت ۶ هفته نتایج به دست آمده نشان داد وضعیت گروهی که زعفران مصرف کرده بودند بهتر از گروه مصرف کننده دارونما بود.
در پژوهشی دیگر دو گروه مورد آزمایش قرار گرفتند. برای گروه اول ۱۰۰ میلی گرم داروی ضدافسردگی تافرانیل و گروه دوم ۱۰۰ میلی گرم کپسول زعفران به مدت سه بار در روز تجویز شد. پس از گذشت ۶ هفته اثرات زعفران و تافرانیل با هم تفاوتی نداشت ولی افرادی که تافرانیل مصرف کرده بودند دچار علائمی همچون خشکی دهان شدند در حالی که زعفران برای مصرف کنندگان گروه دوم هیچگونه عوارض جانبی نداشت.
در مطالعه ای دیگر ، اثر ”زعفران“ با ”فلوکستین“ روی افسردگی خفیف تا متوسط بررسی شد. دانشمندان برای مقایسه گیاه زعفران با داروی ضدافسردگی پروزاک (فلوکستین) آنها را بر روی ۴۰ فرد مبتلا به سرطان که دچار افسردگی نیز شده بودند آزمایش نموده و پس از ۶ هفته دریافتند که گیاه زعفران تاثیری مشابه داروی ضد افسردگی فلوکستین را داشت. در پایان مطالعه، هر دو درمان ”زعفران“ و ”فلوکستین“، بهبود معنی‌داری در نشانه‌های افسردگی نشان دادند. ترکیبات موجود در زعفران (کروسین و سافرانال) تأثیری مشابه داروی فلوکستین دارد.
پژوهشی نشان داده است که زعفران در افراد سالم نیز باعث تقویت روحیه می شود و در بیماران مبتلا به افسردگی با تعدیل هورمون های بدن که در بروز این بیماری نقش دارند می تواند علائم ناشی از این بیماری را بهبود بخشد. در حالی‌که یافته‌های به دست آمده تاکنون امیدبخش است اما مطالعات بیشتری جهت ارزیابی تأثیر ”زعفران“ و ایمن بودن آن از نظر کمتر بودن اثرات جانبی به عنوان جانشین داروهای ضدافسردگی مورد نیاز است.
باید و نبایدهای زعفران و افسردگی
گیاه زعفران (Crocus sativa)، طی قرن های مختلف در جهان شرقی و در امور پزشکی بسیار پر مصرف بوده است. همچنان نیز محققان در حال بررسی استفاده از زعفران و تاثیر آن در افسردگی های خفیف تا شدید هستند. تجزیه و تحلیل مطالعه ای در سال ۲۰۱۵ به یافته های امیدوار کننده ای رسیده است که نشان می دهد مصرف زعفران به مقدار ۱۵ میلی گرم و به تعداد دو بار در روز اثربخشی مشابهی با داروهای ضد افسردگی معمولی در درمان افسردگی خفیف و متوسط دارد.
فیتوتراپی یا گیاه درمانی درواقع از روش های علمی است که ازآن برای درمان های مختلفی توسط متخصصان این رشته استفاده می شود.
مطالعات اخیر نشان می دهد که درمان با زعفران می تواند اثر بخشی بسیار مطلوبی در مدت زمان کوتاهی هم داشته باشد. امروزه برای محققان این موضوع اهمیت دارد که آیا یکی از گران ترین ادویه های موجود در جهان می تواند در مبارزه با افسردگی مفید باشد؟ البته طرح این سوال با در نظر گرفتن عوارض جانبی و چگونگی تاثیر آن نیز هست.
تحقیقات فعلی در جهان قطعا بسیار امیدوار کننده است، اما هنوز هم محققان به تحقیقاتی طولانی مدت معتقد هستند چرا که معتقدند وضعیت هایی از قبیل سن، میزان مصرف و سایر مشخصات افراد باید در دسترسشان باشد تا نتیجه ای قطعی را طی بلند مدت اعلام کنند. با این وجود، دانستن بیشتر در مورد زمینه و تاریخچه زعفران، نقش تاریخی آن در طب شرقی، گسترش استفاده از آن به جهان غرب و دیدگاه های اخیر از مطالعات اخیر در مورد زعفران، برای ارائه دهندگان مفید است.
