خانواده یکی از مهم‌ترین نهادهای اجتماعی است که تأثیر چشمگیری بر زندگی افراد دارد. ارتباطات موثر و سالم در خانواده نه تنها به رشد و توسعه فردی اعضا کمک میکند، بلکه موجب موفقیت و هماهنگی در زندگی آنها نیز میشود. در این مقاله، به بررسی اهمیت و راه‌های ایجاد ارتباط موثر در خانواده خواهیم پرداخت.
1. اهمیت ارتباط موثر در خانواده:
- اعتماد سازی: ارتباط موثر میان اعضای خانواده باعث ایجاد اعتماد و اطمینان متقابل میشود. این اعتماد می‌تواند پایه‌ای برای ارتباطات سالم و پایدار در زمان‌های سخت و نامطمئن باشد.
- توسعه فردی: افرادی که در محیطی با ارتباطات مثبت و سازنده بزرگ شده‌اند، بهتر میتوانند با چالش‌ها و موقعیت‌های زندگی مواجه شوند و به رشد فردی و حرفه‌ای بیشتری دست پیدا کنند.
- حل و فصل اختلافات: ارتباطات قوی و موثر می‌تواند به حل و فصل اختلافات و نظرات متفاوت میان افراد کمک کند و از بروز تنش‌ها در خانواده جلوگیری کند.
2. راه‌های ایجاد ارتباط موثر در خانواده:
- گوش دادن فعال: گوش دادن به دیگران با تمرکز و فهم واقعی از مهم‌ترین عناصر ارتباط موثر است. وقتی فردی احساس میکند که شنیده و فهمیده میشود، احتمال دارد که بهتر بتواند خود را با دیگران ارتباط برقرار کند.
- صحبت کردن با رفتار سازنده: از صحبتهای مثبت، احترام و ادب در مکالمات خانوادگی استفاده کنید. این رفتارها باعث میشود که اعضای خانواده احساس محبت و ارزشمندی کنند.
- اشتراک‌گذاری وقت: ایجاد وقت مشترک و اشتراک در فعالیت‌ها و گردهمایی‌ها باعث ایجاد ارتباط عمیق‌تر و تقویت روابط خانوادگی میشود.
- پذیرش نظرات متفاوت: همه افراد خانواده دارای نظرات، احساسات و ارزش‌های متفاوتی هستند. پذیرش این تفاوت‌ها و احترام به نظرات دیگران می‌تواند به تقویت ارتباطات و جلوگیری از بروز تنش‌ها کمک کند.
ارتباط موثر در خانواده می‌تواند به تقویت روابط خانوادگی، افزایش اعتماد متقابل و توسعه فردی اعضا کمک کند. با ایجاد ارتباطات سالم و پایدار در خانواده، می‌توانیم زندگی موفق، خوشبخت و هماهنگی را تجربه کنیم. بنابراین، اهمیت قرار دادن بر ارتباطات موثر و سازنده در خانواده نمی‌تواند نادیده گرفته شود.
ارتباط اعضای خانواده
ارتباط باز در خانواده به معنای نظام ارتباطی حاکم بر خانوده ایی است که در آن کلیه ی اعضای خانواده حق بحث کردن درمورد موضوع مورد تمایل خود را بدون ترس از انتقام،طرد شدن،تنبیه شدن و یا تحقیر شدن را داشته باشند.
در نظام باز ارتباطی تک تک اعضا میتوانند درمورد تمایلات،خواسته ها،احساسات،افکار و هیجانات خود بدون نگرانی صحبت کنند.
همه ما انسانها نیاز به شنیده شدن،دیده شدن،درک شدن و مورد توجه قرار گرفته شدن داریم.از آنجا که ما موجوداتی اجتماعی هستیم ایجاد و برقراری ارتباط صحیح از اهمیت بالایی برخوردار است و لذا ضروری است که برای ارتباط گیری مهارت های صحیح ارتباطی را بیاموزیم.
امروزه علت مراجعه ی بسیاری از زوجین نزد روان شناسان و مشاوران بخاطر عدم ارتباط گیری صحیح می باشد.ما انسانها حدود پنجاه دقیقه از هر یک ساعت شبانه روز را که در بیداری به سر میبریم با دیگران در تعامل هستیم،خواه این تعامل زنده و به صورت رودرو و یا خواه بصورت مجازی و در شبکه های اجتماعی صورت بگیرد و این نکته جایگاه مهارت ارتباطی را بیش از پیش به ما می نمایاند.
یکی از مهارت ها که به شکل گیری ارتباط کمک فراوانی میکند مهارت “همدلی”است
همدلی به معنای نگاه کردن به وقایع و رویدادها از نگاه فرد روبرو است.اولین نکته ای که در همدلی باید مورد توجه قرار بگیرد مهارت”گوش دادن فعالانه”است.
برای اینکه درک بهتری از تجربیات یک دیگر داشته باشیم لازم است به صورت ارادی و فعالانه به صحبتهای فرد مقابل گوش بسپاریم.
گوش دادن فعالانه دارای یک سری ویژگی ها است که به اختصار به آنها اشاره میکنیم در این نوع گوش دادن ما بصورت آگاهانه و ارادی به سخنان افراد توجه و تمرکز داریم.در اینجا ادراک آگاهانه صورت میگیرد،حمایت و تایید وجود دارد،تماس چشمی داریم،سر تکان دادن به نشانه تایید داریم و حتما انعکاس گفتار و بازخورد کلامی و بدنی وجود دارد تا طرف مقابل توجه مارا به سخنانش ببیند.اما بعضی نکات در گوش دادن فعالانه وجود ندارد از جمله تعبیر و تفسیر و ادراک شخصی…در گوش دادن فعالانه سرزنش وجود ندارد در این نوع همدلی باید دیگران را به طور احساسی و هیجانی درک کنیم.
گاهی در گفتگو و ارتباط موانعی برای گوش دادن فعالانه وجود دارد که لازم است این موارد را شناسایی کرده و جلوی بروز آنها گرفته شود.
حال،به برخی از موانع که جلوی گوش دادن فعالانه را میگیرد اشاره ای کوتاه می کنیم
1-اولین مانع “توضیح دادن” است: وقتی دو نفر علی الخصوص زوجین میخواهند باهم حرف بزنند به جای اینکه روی مشکل و مسئله متمرکز باشند روی یک دیگر متمرکز میشوند یعنی با توضیح دادن میخواهند از خودشان دفاع کنند و هریک به دنبال این هستند که پیروز از میدان بیرون روند.
2-“بازجویی کردن”: در این مرحله فردی که مشغول گوش کردن است بجای اینکه دنبال درک مشکل طرف مقابل باشد دنبال کشف حقیقت است.درحالی که فرد گوینده دنبال همدلی است اما فرد شنونده به دنبال استنتاق کردن است.
3-“راه حل دادن”: تا زمانی که فرد گوینده احساس نکند از طرف فرد مقابل درک شده راه حل دادن هیچ همدلی و کمکی به فرد گوینده نخواهد کرد
4-“تصحیح کردن”: به جای اینکه طرف مقابل را درک کنیم دنبال تصحیح اطلاعات گوینده هستیم.
5-“قضاوت کردن”: وقتی با نگاهی قضاوت آلود وارد گفتگو شویم فقط بخش هایی از پیام گوینده را که با آن موافق هستیم را تایید خواهیم کرد.
6- “قطع کردن حرف گوینده”: فرد شنونده مدام فکر میکند چیزی که قصد گفتنش را دارد مهم تر از آن چیزی است که میخواهد بشنود.
از دیگر موانع همدلی و گوش دادن فعالانه”مقایسه کردن”،”ذهن خوانی” و “برچسب زدن” است.
باتوجه بهاین که خانواده یک سیستم در نظر گرفته میشود ارتباط همه ی اعضای خانواده بر روی یک دیگر اثر گذار است،بنابراین آموزش و فراگیری مهارتهای ارتباط موثر برای هر خانواده لازم و ضروری است.
