خودپنداره: آینه‌ای برای توانمندی‌ها و ضعف‌ها

خود پنداره

خودپنداره شامل نگرش‏ها، احساسات و دانش ما درباره توانایی، مهارت و قابلیت پذیرش اجتماعی است. خودپنداره تمام ابعاد شناختی، ادراکی، عاطفی و رویه‏های ارزیابی را در بر می‏گیرد. بنابراین، مجموعه نگرش‏های شخص به خود را خودپنداره می‏نامند. متفکران به ویژه در قرن حاضر، بر این باورند که صرفاً انسان دارای تجربه خودپنداره است و تجربه­ روان‏شناختی منحصر به انسان است.

خودپنداره در واقع همان تصوير و برداشتي است كه تك‌تك انسان‌ها از خود در ذهن‌شان مي‌سازند. برداشت افراد از خودشان تا حد زیادی به وسیله تجارب گذشته‌شان (شکست و موفقیت‌ها) و آنچه دیگران درباره‌شان فکر مي‌‌کنند و از بازخورد عمل دیگران شکل مي‌‌گیرد. اکثر مواقع افراد دید صحیح و شفافی نسبت به خود، توانمندی‌ها و استعدادها و یا حتی فیزیک بدنی‌شان ندارند. شناخت و داشتن دیدگاهی صحیح از خود اهمیت ویژه‌ای دارد برداشتی که هر شخص از خود دارد بر رفتار و عملکرد وی تاثیر مي‌‌گذارد و بسیاری از تصمیمات مهم زندگی بر اساس همین خودپنداره شکل می‌گیرد.

انسانها معمولاً همان‌گونه عمل می‌کنند که فکر مي‌‌کنند اگر افکاری نادرست داشته باشند قادر به تصمیم‌گیری مناسب نخواهند بود در واقع خودپنداره هر فرد بر احساسی که نسبت به خودش دارد تاثیر فراوان می‌گذارد و این احساس رابطه‌ای مستقیم با اعتماد و عزت‌نفس فرد دارد کسانی که احساس خوبی درباره خودشان دارند در مقایسه با کسانی که نگرش منفی دارند از اعتماد به نفس و رضایت بیشتری برخوردارند و به موفقیت‌های بیشتری دست مي‌‌یابند اینان به خود اطمینان خاطر داشته و بر مبنای توانایی‌های شان تصمیم‌گیری مي‌‌کنند. متاسفانه بسیاری از افراد به دلایل مختلف اعم از شکست و موفقیت‌ها و یا ناکامی‌های‌شان خودپنداره صحیحی نداشته و نسبت به توانمندی‌، استعدادهای خود دید صحیحی ندارند گاهی افراد قادرند این عدم هماهنگی بین آنچه به واقع هستند و آنچه در ذهن‌شان تصور مي‌‌کنند را از نظرات دیگران دریابند.

برای داشتن دیدی صحیح از خود شاید انتقادهای خیرخواهانه نزدیکان کمک فراوانی کند هیچ انسانی بدون نقص نیست و هر فردی مي‌‌تواند دیدی که نسبت به خود دارد را اصلاح نماید برای داشتن شناختی دقیق‌تر از خود رعایت نکات زیر کمک رسان خواهد بود:

مثبت‌اندیشی نسبت به اشتباهات:

هیچ گاه پس از یک یا دو تجربه بد فرد نباید از خود تصویری منفی بسازد، هر شخصی ممکن است اشتباه کند و یا تجارب ناخوشایند و شکست‌های را پشت سر بگذارد این تجارب دلیلی بر بی‌صلاحیتی و عدم توانایی نيست. بسیاری از تجارب ناخوشایند حاصل نا آگاهی و نداشتن اطلاعات کافی است.

نگاه واقع‌بینانه:

هیچ‌کس کامل نیست همه ممکن است اشتباه کنند و در شرایط خاص تصمیمات متفاوتی بگیرند. نگاهی واقع بینانه به شرایط و بخشیدن خود به آدمی کمک مي‌‌كند خود را سرزنش نکرده و احساس بی‌کفایتی نداشته باشد.

شناسایی نقاط ضعف و قوت خود: چنانچه هر فرد به خوبی نقاط قوت و ضعف خود را بشناسد و تمامی مهارت‌ها و استعدادهای خود را بررسی کند و از سويی بر تمامی خصوصیات اخلاقی خود اشراف داشته باشد خواهد پذیرفت وی نیز همانند دیگران نقاط ضعف و قوت بسیاری داشته و قادر است با برنامه‌ریزی مدت‌دار جهت رفع ضعف‌های خود تدابیری بیندیشد و از نقاط قوت و استعدادهایش بهره‌برداری کند. به واقع اصلاح نقاط ضعف و تعیین اهداف خاص و رسیدن به آنها سبب اصلاح خودپنداره مي‌‌شود.